ارتودنسی پیشگیرانه در کودکان
(کلینیک دندانپزشکی دکتر الهه صادقی)
درهرقوس فکی کودک ۲۴ تا ۳۰ ماهه ده دندان شیری کوچک دیده میشود. چهار دندان پیش، دو دندان نیش، دو دندان آسیای کوچک و دو دندان آسیای بزرگ. این دندان ها به طور طبیعی کمی با فاصله از هم قرار گرفتند. این فاصله ها برای جایگزین شدن دندان های دائمی که در آینده کودکان دارای عرض بیشتری هستند، تعبیه شدهاند. در صورتی که کودک دارای این فضاها در قدامی فک خود نباشد بعداً به علت کمبود فضا نیاز به درمان ارتودنسی پیشگیرانه پیدا خواهد کرد.
علل ارتودنسی
دندانهای آسیای کودک، مثل آسیای دائمی شیارها و حفره هایی در سطح خود دارد که این دندانها را مستعد پوسیدگی می کنند. پس کودک باید علاوه بر معاینات دورهای دندانپزشکی، با کمک والدین از رعایت بهداشت خوبی برخوردار باشد. با این وجود گاهی به هر دلیل، مراقبتهای بهداشت دهان و دندان، چه در مورد تغذیه و چه بهداشت رعایت نمی شود.
عوارض کشیدن دندان شیری زودتر از موعد
کودک با دندان پوسیده ، گاهی درد هم دارد. به پزشک مراجعه میکند. اکثراً با وجود تلاش هایی که دندان پزشک برای متقاعد کردن والدین مبنی بر حفظ و نگهداری دندان شیری می کند، به علت رعایت نکردن آنها دندان بیگناه کشیده میشود. اکنون ازخارج شدن دندان شیری پوسیده والدین خوشحال از تصمیم صحیح اتخاذ شده، شاهد طبیعی شدن شرایط کودک بعد از یکی دو روز هستند. غافل از ناراحتیهای روانی که پس از انجام یک پروسه برنامه پزشکی تهاجمی کودک شان متحمل شده است. پروسه برنامه پزشکی تهاجمی یعنی کشیدن دندان که جز درمان های تهاجمی در دندانپزشکی کودکان طبقه بندی می شود. این درمان آخرین راه درمانی است که برای آنها در نظر گرفته شده است. حتی با وجود مهارت دندانپزشک، کنترل رفتاری کامل کودک حین تزریق محلول بی حسی به طوری که تا اثر کند، کودک سرنگ را نبیندو یا حتی احساس درد نکند به شدت سخت است. به خاطر فشارهای متناوب و شدیدی که برای کشیدن یک دندان ریشه دار که محکم در محل فک قرار گرفته است، به کودک منتقل میشود. فرد دچار ترس اضطراب می گردد. این ترس ناشی از دندان پزشکی، او را به یک کودک غیر همکار تبدیل می کند.
تاخیر در رویش دندان دائمی
دندان شیری که موعد افتادنش رسیده، به طور فیزیولوژیک تحلیل رفته ودندان لق میشود. علاوه بر این مسئله زود کشیدن دندان شیری همچنین باعث تاخیردر زمان رویش دندان دائمی زیرین در زمان طبیعی رویش خود می باشد. حتی این تاخیر در رویش می تواند سه تا چهار سال طول بکشد. علت آن سخت شدن لثه و استخوان فضای دندان کشیده شده به دلیل مسائل فیزیکی و حرارتی و تحریکاتی که به طور مداوم به آن ناحیه از قوس فکی به علت خالی ماندن بیشتر وارد میشود ذکر شده است.
بسته شدن فضای دندان
گاه به علت بسته شدن فضای دندان کشیده شده توسط دندانهای مجاور، جوانه دندان دائمی اجباراً از مسیر خود منحرف میشود و نابجا رویش می یابد. حتی احتمال محدود شدن جوانه دندان دائمی وجود دارد. به طوری که هرگز این دندان نمی روید و به صورت نهفته در فک باقی می ماند. در ادامه به ریشه های دندان های فوقانی آسیب می رساند.
مادرزاد
گاهی نیز به صورت مادرزادی یا به علت بیماری های جنینی ارثی کودک جوانه ی دندان دائمی را ندارد. پس جایگزینی برای دندان شیری وجود ندارد. ولی در صورت مراقبتهای لازم میتوان حتی تا سنین بزرگسالی دندانهای شیری را نگه داشت و از آنها استفاده نمود. زیرا جوانه فعالی در زیراین دندان وجود ندارد تا ریشه این دندان شیری را تحلیل ببرد. و آنرا مستعد افتادن نماید.
عدم لبخند زیبا
یکی دیگر از مسائلی که به دلیل کشیدن دندانهای شیری ایجاد میشود و امروزه بیشترمورد توجه قرار می گیرد، مسئله اختلال در زیبایی لبخند می باشد. این امر به علت بهم ریختگی وشلوغی دندانهای دائمی به دلیل کمبود فضا می باشد. که بیماران را نیازمند درمان ارتودنسی میکند. با کم شدن فضای بین دندانها فضایی خالی در قوس فکی بیمار ایجاد میشود، که یک یا دو دندان وجود دارد. دندانهای طرفین به تدریج به سمت مکان خالی متمایل شده و از محور طبیعی خود خارج میشوند. فضای دندان دائمی را که بعداً خواهد رویید، پر می کند. در نهایت این دندان ناچاراً بیرون تر یا داخل تر از قوس طبیعی دندان رویش میکند. ظاهری نامطلوب برای بیمار ایجاد می نماید.
اختلاف سطح دندان ها
همچنین دندان فوقانی یا پایینی دندان کشیده شده در قوس مخالف نیز به سمت فضای خالی می رود و دچار اختلاف سطح دندان های کناری می شود. این موضوع علاوه بر از بین بردن تماس صحیح سطوح جونده در دندان ها هنگام بستن دهان یا جویدن در طولانی مدت مشکلاتی در مفصل گیجگاهی فکی میشود که ممکن است به صورت دررفتگی، خش خش یا احساس درد در قسمت جلوی گوش خارجی و یا حتی محدودیت در باز کردن دهان خود را نشان دهد.
فضا نگه دار
به هر حال اگر به دلایلی که دندانپزشک تشخیص دهد و ناچار به کشیدن دندان شیری شویم، راههایی برای به حداقل رساندن و حتی مشکلات بعدی ناشی از کشیدن دندان شیری وجود دارد. که از آنها تحت عنوان فضا نگهدارنده یاد میشود. این دستگاهها به شکل ثابت یا متحرک پس از قالبگیری ساخته شده و در دهان کودک قرار میگیرند. به کمک سیم یا اکریل یا دندان های مصنوعی فضای خالی دندان کشیده شده را حفظ کرده و مانع از انحراف دندانهای طرفین به سمت فضای خالی می شوند تا زمانی که وقت رویش دندانهای دائمی زیرین برسد. حتی گاهی اوقات به دلیل دیر مراجعه کردن کودک مقداری از فضا را نیز از دست داد است. با کمک یک سری دستگاه دیگر که به آنها به دست آوردنده فضایی گفته میشود میتوانیم دندانهای طرفی و مقاومت را به جای خود برگردانید. این دستگاهها نیز پس از قالب گیری از دهان کودک ساخته میشوند .اکثراً به شکل ثابت مورد استفاده قرار میگیرند. فنرها و قالب هایی که در این دستگاهها وجود دارد و مورد استفاده قرار میگیرد. دندانهای جابجا شده را به مسیر صحیح خود هدایت میکنند. سپس با استفاده از فضا نگهدارنده ها فضای به دست آمده را حفظ می کنند.
سلام. پسر من شش سالشه. الان باید ببرمش برای بررسی ارتودنسی یا نه؟
با درود.
بله. شما بهتر است که فرزندتان را به دندانپزشک ببرید. پس از معاینه در صورت نیاز به درمان ارتودنسی کودک، فرزند تان را نزد ارتودنتیست ببرید و درمانهای لازم را انجام دهید.